تراکتورها نسبت به گذشته تغییرات بسیار زیادی داشته‌اند. امروزه تراکتورها قابلیت‌ها و کاربردهای مختلفی دارند. یکی از قطعاتی که باعث شده تراکتورها انعطاف بیشتری در سرعت و حرکت داشته باشند، گیربکس پشت تراکتور است.
گیربکس پشت تراکتور جزو گیربکس‌های افزاینده بوده و قابل نصب روی تراکتورهای مختلف است. در این مطلب ابتدا با گیربکس‌ها و نحوه کار آن‌ها آشنا خواهیم شد و سپس به بررسی کاربردها و قابلیت‌های گیربکس پشت تراکتور خواهیم پرداخت.
گیربکس چیست؟
موتورهای الکتریکی نقش مهمی در ایجاد ماشین‌ها و دستگاه‌های محرک برقی دارند. همه موتورهای الکتریکی با سرعت و قدرت یکسانی کار نمی‌کنند. برخی از موتورها نیاز به چند سرعت و قدرت مختلف در حین فعالیت دارند تا بتوانند عملکردی مطلوب را ارائه دهند. این ویژگی باعث شده تا گیربکس‌ها یا جعبه دنده‌ها به وجود آیند. در ابتدا از موتورهای الکتریکی ساده برای وسایل حرکتی استفاده می‌شد اما در حالتی که دستگاه به چندین قدرت و سرعت مختلف نیاز داشته باشد نمی‌توان از موتورهای الکتریکی ساده استفاده کرد.
معادل کلمه گیربکس در زبان فارسی جعبه دنده است. گیربکس قطعه‌ای است برای انتقال توان مکانیکی از منبع تولید به یک قطعه یا دستگاه مصرف‌کننده و تامین گشتاور و سرعت دورانی مورد نیاز برای سایر قطعات استفاده می‌شود. این قطعه می‌تواند در ازای کاهش دور، گشتاور را افزایش دهد. در حقیقت گیربکس یک قطعه واسطه بین منابع قدرت موتور و قطعات دیگر است که توازن را بین عملکرد آن‌ها ایجاد می‌کند.
اصلی‌ترین کاربرد گیربکس، کاهش دنده در قطعات موتوری است. در اکثر حالات یک موتور کوچک چرخان با سرعت بالا قادر خواهد بود که توان کافی برای حرکت وسیله را تولید کند اما گشتاور کافی را ایجاد نخواهد کرد.
اجزای تشکیل‌دهنده گیربکس
چرخ‌دنده‌ها اصلی‌ترین قطعه برای ساخت گیربکس هستند. با توجه به نوع گیربکس تعداد، جنس و ابعاد چرخ‌دنده متفاوت خواهند بود. پس از چرخ‌دنده، شت‌بند یا کاسه‌نمد مهمترین بخش گیربکس است که برای حفاظت از عوامل خارجی به کار می‌رود. گرد و غبار یا روغن‌های داخل موتور می‌تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد گیربکس شوند. وظیفه شت‌بند جلوگیری از ورود چنین موادی به درون گیربکس است.
درپوش کنترل روغن و بازبینی کاسه‌نمد، یاتاقان، پوسته گیربکس و شافت‌های ورودی و خروج از دیگر اجزای گیربکس‌ها هستند. یاتاقان بارهای شعاعی و محوری شافت‌های گیربکس را تحمل می‌کند و پوسته‌گیر معمولا دنده‌ها را درون خود جای می‌دهد. درپوش کنترل نیز از ورود مواد خارجی و خروج روغن جلوگیری خواهد کرد.
گیربکس صنعتی
گیربکس‌ها انواع مختلفی دارند. راندمان مورد، کاربردها، افراد استفاده کننده و … معیارهایی هستند که نوع گیربکس را مشخص می‌کنند. گیربکس‌های صنعتی برای افزایش قدرت و سرعت ماشین‌آلات صنعتی ساخته می‌شود.
راندمان گیربکس صنعتی با توجه به اختلاف توان ورودی و خروجی مشخص می‌شود. معمولا گیربکس‌های صنعتی راندمان قابل توجهی دارند. برای مثال اگر راندمان یک گیربکس صنعتی ۱۰۰ درصد تعیین شود، یعنی توان ورودی و خروجی دستگاه یکسان خواهد بود. کاهش راندمان گیربکس نشان‌دهنده هدر رفت انرژی در بخشی دیگر است. ممکن است انرژی هدر رفته صرف ایجاد حرارت، ارتعاش و صدا شود. این گیربکس‌های مصارف بسیار زیادی در حوزه‌های صنعتی مختلف دارند و برای تعمیر و نگهداری آن‌ها نیز باید از افراد متخصص و مهندسان کارکشته استفاده کرد.
گیربکس‌های پشت تراکتور یک گیربکس صنعتی محسوب می‌شود که جهت افزایش بهره‌وری تراکتورها طراحی شده‌اند.
گیربکس پشت تراکتوری چیست؟
یکی از انواع گیربکس‌های صنعتی که امروزه در مناطق مختلف کشور استفاده می‌شود، گیربکس پشت تراکتور یک نوع گیربکس افزاینده محسوب می‌شود که قدرت انعطاف حرکتی و سرعتی خوبی را به وسیله خواهد داد. گیربکس پشت تراکتوری باعث افزایش دور خروجی گاردون تراکتور شده و برای راه‌اندازی پمپ پشت تراکتوری سانتریفیوژ یا گریز از مرکز از آن‌ها استفاده می‌شود. این گیربکس با نام گیربکس افزاینده و گیربکس دور بالا نیز شناخته می‌شود.
از مزایا گیربکس پشت تراکتوری می‌توان به قدرت بالا، ضریب اطمینان قابل قبول و ساختاری محکم اشاره کرد. عمده مصرف این گیربکس‌ها نیز در تراکتورها، کامیون‌ها و ماشین‌آلات باربری است.
انتخاب گیربکس پشت تراکتور باید با توجه به نوع وسیله و کاربرد آن صورت گیرد. اگر قطعه مناسبی به عنوان گیربکس تراکتور انتخاب شده و سرویس‌های متناوب در زمان مقرر انجام شود، معمولا این گیربکس دچار مشکل نخواهد شد. گیربکس پشت تراکتور در نسبت‌های یک به ۳، یک به ۴ و یک به ۶ تولید و به بازار عرضه می‌شوند و برای اتصال به تجهیزاتی با قدرت ۶۰ اسب بخار مناسب هستند. به کمک این گیربکس‌ها چرخ‌های عقب تراکتور به راحتی به گردش در خواهند آمد. ماشین‌آلات صنعت کشاورزی بیش از سایر صنایع از این گیربکس‌ها بهره می‌برند.
نصب گیربکس پشت تراکتور
برای نصب گیربکس و انتخاب نوع مناسب، باید به نسبت دور موتور تراکتور توجه کنید. برای مثال اگر گیربکس پشت تراکتوری با نسبت یک به ۶ را روی وسیله خود نصب کنید، تغییر ۵۰۰ دور در دقیقه گاردون تراکتور به ۳۰۰۰ دور در دقیقه در خروجی گیربکس را شاهد خواهید بود. اگر دور موتور تراکتور با گاز دادن بیشتر شود، به همان مقدار دور خروجی گیربکس نیز بالاتر خواهد رفت.
این گیربکس‌ها معمولا نیازی به الکتروموتور ندارند و موتور تراکتور به تنهایی می‌تواند نیاز گیربکس را تامین کند. گیربکس تراکتور معمولا قادر است انتقال توان تا ۶۰ اسب بخار را به خوبی انجام دهد. اغلب گیربکس‌ها به شکل عمود روی شاسی قرار می‌گیرند اما بسته به کارخانه سازنده، شکل ظاهری و ابعاد گیربکس ممکن است نحوه نصب متفاوت باشد.
جمع‌بندی
گیربکس پشت تراکتور یک قطعه برای افزایش توان و قابلیت‌های تراکتورهای صنعتی است که امروزه در صنایع مختلف از جمله کشاورزی کاربردهای گسترده‌ای دارد. کارخانه‌های متعددی در ایران وجود دارند که این قطعه را تولید کرده و در نسبت‌های مختلف به بازارهای داخلی عرضه می‌کنند. استفاده از این گیربکس سبب افزایش بهره‌وری تراکتور و در نتیجه کسب سود بیشتر از فعالیت‌های کشاورزی یا صنعتی خواهد شد.
بازتاب: علائم خرابی گیربکس تراکتور و مشکلات رایج آن - سیسال