تراکتورها نقش بسیار پررنگی در صنعت کشاورزی و سایر صنایع کشور دارند. یکی از بخشهای مهم هر تراکتور سیستم انتقال قدرت تراکتور است. این سیستم که جزو مجموعههای اصلی تراکتور محسوب شده و عامل به حرکت درآوردن این وسیله به حساب میآید، دارای قطعات مختلف و فرایندهای پیچیدهای است.
با این که مجموعه انتقال قدرت تراکتور به نسبت سایر سیستمها و قطعات کمتر دچار خرابی میشود اما شناخت تجهیزات و یادگیری چگونگی عیبیابی به ما کمک خواهد کرد تا به شکل بهتری از تراکتور استفاده کنیم.
سیستم انتقال قدرت تراکتور چیست؟
مجموعه تجهیزاتی که توان تولید شده توسط موتور را به چرخهای متحرک و محور تواندهی انتقال میدهند را سیستم انتقال قدرت تراکتور مینامند. این سیستم به شکلی طراحی شده تا در حد امکان دور چرخهای محرک را کاهش داده و گشتاور را افزایش دهد.
سیستم انتقال قدرت تراکتورها دو مسیر مجزا دارد. مسیر اول مربوط به انتقال توان به چرخهای متحرک است و مسیر دوم برای انتقال توان به محور تواندهی طراحی شده است.
مسیر انتقال توان به چرخهای متحرک
مسیر انتقال توان به چرخهای متحرک شامل کلاچ اصلی، جعبهدندههای اصلی و کمک، دیفرانسیل و کاهشدهنده نهایی است. کلاچ اصلی بین موتور و جعبهدنده قرار دارد. راننده به کمک کلاچ اصلی ارتباط موتور با جعبه دنده را کنترل میکند. صفحه کلاچ شامل تعدادی ورق فولادی است. این ورقها به صورتی طراحی شدهاند که قابلیت تراکم دارند. زمانی که کلاچ درگیر میشود، موجهای صفحه کلاچ تا حدی متراکم میشوند و به راننده کمک میکنند تا سرعت و شتاب تراکتور را به بهترین شکل تنظیم کند.
سیستم فرمان کلاچ شامل سه قسمت پدال، مجموعه انتقال نیرو، دوشاخه کلاچ و بلبرینگ است. برخی از تراکتورها نیز دارای سیستم فرمان سیمی هستند. در این حالت انتقال حرکت از طریق سیم فولادی در هم تابیده شده صورت میگیرد.
جعبهدنده اصلی باید توان موتور را دریافت کرده و سرعت و گشتاور مورد نیاز را ایجاد کند. در حقیقت جعبهدنده قابلیت حرکت تراکتور با سرعتهای مختلف و در جهات متفاوت را فراهم میکند. جعبهدندهها به دو نوع مکانیکی ساده و سنکرونیزه تقسیمبندی میشوند.
جعبهدنده کمکی به جعبهدنده اصلی کمک میکند تا سرعتها و شتابهای متفاوتی داشته باشید. به کمک جعبهدنده کمکی امکان قرار دادن دندهها در وضعیت سبک و سنگین فراهم میشود. بنابراین تعداد دندهها دو برابر خواهد شد.
وظیفه دیفرانسیل انتقال گشتاور به چرخهای محرک است. در حقیقت دیفرانسیل برای توزیع مناسب گشتاور در سیستم انتقال قدرت تراکتور تعبیه شده است. این قطعات شامل دو چرخدنده به نامهای پینیون و کرانویل هستند.
در صورتی که تراکتور دو محور محرک داشته باشد، یک دیفرانسیل در محور جلو نیز باید تعبیه شود. در این حالت میل گاردن توان را به دیفرانسیل جلو منتقل خواهد کرد. کاهنده نهایی در آخرین بخش از سیستم انتقال قدرت تراکتور قرار میگیرد و گشتاور را ۳ تا ۵ برابر افزایش میدهد.
مسیر انتقال قدرت تراکتور به محور تواندهی
مسیر انتقال توان به محور تواندهی به شکلی طراحی شده است که امکان قطع و وصل توان و حتی کاهش یا افزایش سرعت محور را نیز فراهم میکند. این سیستم نیز دارای کلاچ و جعبهدنده اختصاصی است که هر کدام وظیفهای تقریبا مشابه با کلاچ و جعبهدنده مسیر انتقال قدرت به چرخهای محرک را دارند.
عیبیابی سیستم انتقال قدرت تراکتور
سیستم انتقال قدرت تراکتور کمتر دچار خرابی میشود. با این حال ممکن است در برخی مواقع مشکلاتی برای این سیستم نیز به وجود آید. در ادامه به بررسی برخی از مشکلات رایج و علتهای آن خواهیم پرداخت.
- اگر دنده تراکتور جا نمیخورد یا در زمان تعویض دنده صدای غیرمتعارفی شنیده میشود، احتمال شکستن ماهکها یا خرابی دستگاه سنکرونیزه وجود دارد. اگر دنده جا رفته اما تراکتور نمیتواند حرکت کند باید موارد بیشتری را بررسی کرد. اگر این مشکل تنها برای یک دنده رخ دهد احتمالا ماهک یا دسته دنده شکسته است. اگر تمام دندهها دچار چنین مشکلی هستند و بوی سوختگی احساس میشود، بوکسوات صفحه کلاچ دچار ایراد شده است. لرزش و داغ کردن از دیگر نشانههای خرابی بوکسوات است. هرز شدن دیفرانسیل و بریدن پولوس نیز میتواند علت عدم حرکت تراکتور باشد.
- در برخی مواقع شاهد قاطی کردن دندهها هستیم. در این حالت ممکن است دو دنده همزمان درگیر شود یا دنده پس از جا خوردن خلاص نشود. خرد شدن، سایش و گیر کردن ساچمههای فنرهای میل ماهک اصلیترین علت بروز این مشکل است.
- اگر دنده دچار بیرون زدگی شده است باید سطح چرخدندهها را بررسی کرد. معمولا در این وضعیت چرخدندهها دچار خوردگی شده یا ساچمه فنرهای میل ماهک دچار سایش شدهاند.
- لرزش پدال از دیگر مشکلات مربوط به سیستم انتقال قدرت تراکتور است. با مشاهده چنین مشکلی میتوان گفت امکان تاب برداشتن صفحه کلاچ، ضعیف شدن فنرهای صفحه و خوردگی نامنظم سطح فلایول وجود دارد.
- تراکتورهایی که با مشکل کاهش قدرت کشش و توان عملیاتی مواجه میشوند باید بوکسوات کلاچ را بررسی کنند. خردگی یا صیقل شدن این قطعه باعث بروز چنین مشکلاتی خواهد شد.
- صدای غیرمتعارف سیستم انتقال قدرت تراکتور میتواند ناشی از خرابی بلبرینگ کلاچ، یاتاقانها و سایش چرخدندهها باشد.
- اگر نشتی روغن هیدرولیک را مشاهده کردید حتما نسبت به بررسی کاسه نمد اقدام کنید. خرابی در آببندی درپوش و پوسته دیفرانسیل از دیگر علتهای نشتی روغن هیدرولیک است.
- گاهی براده در روغن هیدرولیک سیستم انتقال قدرت تراکتور مشاهده میشود. در این حالت احتمالا لنتهای ترمز، چرخدنده یا ماهکها دچار سایش یا خرابی شدهاند.
- در برخی موارد اهرم محور تواندهی به خوبی حرکت نمیکند. شکستن ماهک مربوطه یا عمل نکردن کلاچ اصلیترین علت بروز این مشکل در سیستم انتقال قدرت تراکتور است.
به طور کل عیبیابی سیستم انتقال قدرت تراکتور شامل مراحل زیر است.
- بررسی نشتی سیستم
- بررسی ناخالصیهای روغن هیدرولیک
- گوش کردن به صدای قطعات به طور جداگانه
- مشاهده و بررسی محفظه کلاچ از نظر لرزش، صدا و بوی نامتعارف
- کنترل عملکرد قطعه به قطعه در زمان خارج شدن کلاچ از تنظیمات اولیه
جمعبندی
سیستم انتقال قدرت تراکتور وظیفه انتقال نیرو از موتور به چرخها را دارد. این سیستم از دو مسیر انتقال قدرت به چرخها و انتقال قدرت به محور تواندهی تشکیل شده است. از قطعات مهم این سیستم میتوان به جعبهدنده اصلی و کمکی، دیفرانسیل، کلاچ اصلی و … اشاره کرد. مشکلات مربوط به این سیستم بیشتر به علت خرابی چرخدنده، ماهک یا صفحه کلاچ است. برای عیبیابی سیستم انتقال قدرت تراکتور نیز باید گام به گام پیش رفت و نشانههای ذکر شده را به دقت بررسی کرد.