تراکتور بدون شک یکی از مهم‌ترین لوازم و ادوات کشاورزی بوده که کاربردهای بسیار گسترده‌ای در موقعیت‌های مختلف دارد. بخش‌های مهم تراکتور شامل موتور و سیستم انتقال قدرت آن هستند. هر کدام از این بخش‌ها وظیفه بسیار مهمی را بر عهده داشته و تا حد زیادی به یکدیگر وابسته هستند. سیستم انتقال قدرت را می‌توانیم مهم‌ترین عامل در به حرکت در آمدن تراکتور بدانیم. این سیستم از بخش‌ها و قطعات مختلفی تشکیل شده که هر کدام از آن‌ها به شیوه خاصی فعالیت می‌کنند. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این سامانه و عملکرد آن آشنا شویم.
سامانه انتقال قدرت تراکتور چیست؟
برای آشنایی بیشتر با این سیستم، لازم است تا یک مفهوم کلی و اساسی برای آن در نظر بگیریم. سیستم انتقال قدرت در تراکتور را می‌توانیم مجموعه‌ای از تجهیزات مختلف بدانیم که وظیفه دارند تا توان تولید شده توسط موتور را به چرخ های متحرک و محور توان دهی، انتقال دهند. این سیستم بر اساس اصول مهندسی طراحی شده است تا بتواند دور چرخ های محرک را تا حد امکان کاهش داده و گشتاور را افزایش دهد. انتقال قدرت در این سامانه از دو مسیر مجزا انجام می‌شود که به شرح زیر هستند.
مسیرهای سیستم انتقال قدرت
سامانه انتقال قدرت تراکتور به گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند انتقال توان را از دو مسیر مجزا انتقال دهد. این دو مسیر به شرح زیر هستند.
مسیر منتهی به چرخ های متحرک
اولین مسیر به چرخ‌های متحرک تراکتور منتهی می‌شود. این مسیر شامل لوازم مختلفی از جمله کلاچ اصلی، جعبه دنده‌های اصلی و کمکی، دیفرانسیل و کاهنده نهایی است. کلاچ اصلی در این سیستم موظف است که ارتباط موتور را با جعبه دنده به بهترین نحو ممکن کنترل کند. مکان قرارگیری کلاچ دقیقا بین موتور و جعبه دنده است. صفحه کلاچ نیز از تعداد ورق فولادی تولیدشده که قابلیت تراکم دارند. با درگیر شدن کلاچ، موج‌های صفحه کلاچ متراکم شده و کمک می‌کنند تا راننده بتواند عملکرد بهتری در کنترل سرعت و شتاب تراکتور داشته باشد.
جعبه دنده اصلی نیز وظیفه دارد که توان موتور را دریافت کرده و از طریق آن به تولید سرعت و گشتاور مورد نیاز بپردازد. از این رو می‌توانیم نتیجه بگیریم که از طریق جعبه دنده می‌توان سرعت‌ها و شتاب‌های مختلفی را برای تراکتور ایجاد کنیم. دیفرانسیل نیز در این مسیر وظیفه دارد تا به انتقال گشتاور به چرخ‌های محرک بپردازد. این قطعه کمک می‌کند تا توزیع گشتاور به بهترین نحو ممکن انجام شود. کاهنده نهایی که آخرین بخش این مسیر بوده، می‌تواند گشتاور را 3 تا 5 برابر افزایش دهد.
مسیر منتهی به محور توان دهی
مسیر دیگری که برای سامانه انتقال توان در نظر گرفته شده، به سمت محور توان دهی بوده و به گونه‌ای طراحی شده که می‌توان به قطع و وصل و یا کاهش و افزایش سرعت محور اقدام کرد. در این مسیر هم کلاچ و جعبه دنده اختصاصی در نظر گرفته شده که وظیفه آن‌ها تا حد زیادی مشابه به مسیر قبلی است.
وظایف اصلی سیستم انتقال توان
یکی دیگر از اصلی‌ترین موضوعاتی که در راستای آشنایی با سیستم انتقال توان تراکتور باید به آن بپردازیم، وظایف اصلی این سیستم است. این سامانه وظایف مختلفی داشته و می‌تواند به صورت کاملا مستقیم بر روی عملکرد تراکتور اثرگذار باشد. چند نمونه از اصلی‌ترین وظایف این سامانه به شرح زیر هستند.
- تغییر جهت حرکت
- انتقال توان موتور به چرخ‌های متحرک
- تغییر در سرعت و گشتاور انتقالی
- تغییر دور چرخ‌های محرک نسبت به هم در زمان دور زدن
- قطع انتقال توان موتور به چرخ ها به صورت موقت و یا طولانی مدت در صورت تمایل
اجرای سیستم انتقال توان و عملکرد آن‌ها
سیستم انتقال توان تراکتور از اجزاء و بخش‌های مختلفی تشکیل‌شده که هرکدام از آن‌ها وظایف مختلفی بر عهده دارند. لازم به ذکر است که در صورت خرابی هر کدام از این قطعات، می‌توانید از طریق فروشگاه قطعات تراکتور، نمونه جدید آن را خریداری و جایگزین کنید. در این بخش به معرفی چند نمونه از اصلی‌ترین و مهم‌ترین اجزاء این سیستم می‌پردازیم.
کلاچ
کلاچ را می‌توانیم یک وسیله انتقال توان در نظر بگیریم که امکان قطع و وصل کردن توان بین موتور و جعبه دنده را نیز فراهم می‌کند. یک تراکتور ممکن است کلاچ‌های متعددی داشته باشد، اما نمونه‌ای که بین موتور و جعبه دنده قرار می‌گیرد، کلاچ اصلی آن است. اعمال فشار بر روی پدال باعث فعال شدن کلاچ شده و انتقال توان به جعبه دنده قطع می‌شود. در صورتی که فشار قطع شود، مسیر انتقال توان مجددا باز خواهد شد. لازم به ذکر است که گرفتن کلاچ باید فورا و رها کردن آن به آرامی انجام شود. کلاچ‌ها دارای دو نوع خشک و تر هستند که تراکتورهای امروزی اغلب با نوع خشک کار می‌کنند.
جعبه دنده
بخشی که تغییر گشتاور را متناسب با شرایط کار فراهم می‌کند، جعبه دنده نام دارد. این قسمت وظایف متعددی دارد که از میان آن‌ها می‌توانیم به تغییر جهت حرکت و یا قطع انتقال توان برای طولانی‌مدت اشاره کنیم. این تجهیزات در سه مدل مکانیکی، نیمه هیدرولیکی و هیدرولیکی وجود دارند. درصد زیادی از تراکتورها دارای جعبه دنده مکانیکی بوده که شامل مجموعه‌ای از دنده‌های مختلف با قطرهای متفاوت هستند. این دنده‌ها به ترتیب مشخصی در کنار یکدیگر قرار گرفته و بسته به شرایط کار، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جعبه دنده کمک
عملکرد جعبه دنده اصلی به صورتی است که همراه با کاهش سرعت، گشتاور موتور را افزایش می‌دهد. از این رو در صورتی که نیاز به افزایش بیشتر گشتاور موتور باشد، باید جعبه دنده کمک شروع به کار کند. اغلب تراکتورها جعبه دنده کمکی دارند که قبل یا بعد از دنده اصلی قرار می‌گیرد.
دیفرانسیل
دیفرانسیل را می‌توانیم قطعه‌ای با چندین چرخ دنده مخروطی بدانیم که می‌توانند توان موتور را از جعبه دنده گرفته و بر روی چرخ‌ها تقسیم کنند. دیفرانسیل موظف بوده که نیروی دورانی را دریافت کرده و با در نظر گرفتن وضعیت چرخ‌ها، این نیرو را بین آن‌ها تقسیم کند. بدیهی است که در حرکت مستقیم، وضعیت چرخ‌ها به یک صورت است، اما در دور زدن و سایر موقعیت‌ها، این توزیع باید به صورت اصولی انجام شود.
کاهنده
آخرین مرحله در این فرایند مربوط به کاهنده بوده که می‌تواند حدود 3 تا 5 برابر به افزایش گشتاور و کاهش دور موتور بپردازد. کاهنده نیز از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که به صورت سیستماتیک با این هدف فعالیت می‌کنند.
سخن پایانی
تراکتور یکی از کاربردی‌ترین ماشین‌آلات در کشاورزی بوده که در موقعیت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمین‌های کشاورزی معمولا ناهموار و همراه با پستی و بلندی‌های مختلفی هستند. از این رو لازم است انتقال نیرو و توان از موتور به سیستم متحرک، به بهترین نحو انجام شود تا این ماشین عملکرد بهینه و مناسبی داشته باشد. در بخش‌های قبلی به صورت کامل به معرفی سامانه انتقال توان تراکتور، وظایف اصلی آن و همچنین بخش‌های اصلی این سیستم پرداختیم. آشنایی کامل با این سامانه کمک می‌کند تا استفاده بهینه‌تری از آن داشته باشید و در صورت بروز هرگونه خرابی بتوانید اقدامات مفیدتری انجام دهید.
